Het kabinet kondigt het eerste niveau van een gascrisis af: de vroegtijdige waarschuwing. Daarmee treedt het Bescherm en Herstelplan Gas in werking. Rusland levert momenteel veel minder gas aan Europa dan afgesproken waardoor het risico op gastekorten in Europa toeneemt. Het kabinet scherpt daarnaast de energiebesparingsplicht voor bedrijven aan en zal een nationaal doel voor energiebesparing uitwerken.
Het kabinet neemt deze stap om Nederland zo goed mogelijk voor te bereiden op de winterperiode. Met de inwerkingtreding van het Bescherm en Herstelplan moeten gasbedrijven dagelijks gedetailleerde informatie over gasleveringen met de overheid delen. Daardoor kan het kabinet de gasmarkt nog strakker monitoren en aanvullende maatregelen nemen wanneer de situatie daarom vraagt.
Het kabinet heft daarnaast de productiebeperking voor kolencentrales per direct op om gas te besparen voor het vullen van de gasopslagen, en kondigt een nationaal doel voor energiebesparing en een tijdelijke gasbesparingstender aan.
Waarschuwing
In het Bescherm en Herstelplan Gas staan de maatregelen opgenomen die Nederland kan nemen als er een tekort aan gas dreigt. De vroegtijdige waarschuwing is de eerste van in totaal drie crisisniveaus. Er zijn nu geen acute gastekorten in Nederland, maar de teruglopende gasleveringen kunnen wel gevolgen hebben. Bijvoorbeeld voor de energieprijzen en voor het vullen van de gasopslagen in Nederland en Noordwest Europ. Dat vullen is dat nodig om zeker te zijn dat er voldoende gas beschikbaar is voor de komende winterperiode.
Met het afkondigen van het eerste niveau van een gascrisis moeten gasbedrijven dagelijks aanvullende gedetailleerde informatie aanleveren over actuele gasleveringen en -voorraden. Hiermee kan het kabinet de gasmarkt nog strakker monitoren en direct aanvullende maatregelen nemen wanneer de situatie daarom vraagt.
Energiebesparing
De urgentie om energie te besparen is door de teruglopende leveringen van Russisch gas nog verder toegenomen. Het kabinet doet daarom een dringende oproep aan bedrijven en huishoudens om zoveel mogelijk energie te (blijven) besparen, ook in de zomer. Op 4 juli gaat de Energiebesparingscampagne ‘Zet ook de knop om’ verder met nieuwe besparingsadviezen voor bedrijven en huishoudens die zijn gericht op de zomerperiode.
Onderdeel van de campagne voor bedrijven is een tool voor het MKB waarmee ondernemers direct kunnen zien welke energiebesparings- en verduurzamingsmaatregelen zij in hun bedrijf kunnen nemen en welke subsidies daarvoor beschikbaar zijn. Het kabinet scherpt daarnaast de energiebesparingsplicht voor bedrijven aan en zal een nationaal doel voor energiebesparing uitwerken.
Kolencentrales
Omdat het risico op gastekorten groter is geworden heeft het kabinet besloten per direct de productiebeperking voor kolencentrales voor 2022 tot en met 2024 in te trekken. Dat betekent dat de kolencentrales weer op vol vermogen mogen produceren, waardoor er minder gas nodig is voor de productie van elektriciteit door gascentrales. Hiermee wordt het risico op gastekorten kleiner en kan het makkelijker worden om de gasopslagen in Nederland en Europa te vullen. Het doel is daarbij om de gasopslagen in Nederland dit jaar verder te vullen dan Europees is afgesproken. Het kabinet komt binnenkort met aanvullende maatregelen om de extra CO2-uitstoot van de kolencentrales te compenseren. En werkt op korte termijn een tijdelijke gasbesparingstender uit waarmee grote gasverbruikers een financiële prikkel krijgen om hun gasverbruik te verminderen.
Groningen
Staatssecretaris Vijlbrief heeft aan de Tweede Kamer laten weten dat Groningenveld in oktober dit jaar, zoals toegezegd, op de waakvlam gaat. Het kabinet wil het Groningenveld in 2023 kunnen sluiten. Vanwege de onzekere geopolitieke ontwikkelingen heeft staatssecretaris Vijlbrief er voor gekozen om dit jaar nog geen putten definitief te sluiten.
De oorlog in Oekraïne zorgt voor een doorbraak in de samenwerking met Duitsland op het gebied van gaswinning in de Noordzee. Nederland en Duitsland boren binnenkort gezamenlijk naar een nieuw gasveld. Staatssecretaris Vijlbrief gaf voor het Nederlandse deel al de vergunningen af en de Duitsers gaan binnenkort ook overstag.
De Duitse overheid werkt aan een versnelde procedure voor de vereiste vergunningen. Een jaar geleden besloot de Duitse deelstaat Nedersaksen geen vergunningen af te geven. Zij maken nu een andere afweging vanwege de oorlog in Oekraïne.
2024 eerste productie
Het productieplatform komt te liggen in de Noordzee, ruim negentien kilometer ten noorden van Schiermonnikoog en Borkum. Er is ook een nieuwe pijpleiding nodig om het gas aan land te krijgen. Ook komt er een kabel naar een Duits windpark in de buurt voor de elektriciteitsvoorziening op het platform. Naar verwachting kan eind 2024 het eerste gas worden geproduceerd.
Lager platform
Er is een uitgebreide rapportage gemaakt over onder andere de milieueffecten. Daaruit blijkt dat aan alle vereiste voorwaarden wordt voldaan. Toch blijven Schiermonnikogers en natuurorganisaties verschillende zorgen houden bij deze gaswinning. Daarom zijn er verschillende aanpassingen gedaan. Zo is het productieplatform een stuk lager waardoor het minder opvalt vanaf het eiland. Ook wordt het platform verder weg geplaatst van een oesterproject, wordt de boorspoeling niet geloosd en reinigt men water dat vrijkomt bij de gasproductie met een extra filter.
Het kabinet neemt maatregelen om de afhankelijkheid van gas uit Rusland zo snel mogelijk af te bouwen en de beschikbaarheid van voldoende gas de komende winter zeker te stellen. De maatregelen zijn gericht op het voorbereiden op komende winter door meer (vloeibaar) gas uit andere landen te importeren en te zorgen dat de gasopslagen voldoende gevuld worden. Meer energie te besparen waardoor er minder gas nodig is. En versneld te verduurzamen en meer hernieuwbare energie te produceren.
Door de buitengewoon hoge gasprijzen en bijkomende risico’s op verliezen is het op dit moment niet aantrekkelijk voor bedrijven om de gasopslagen voldoende te vullen. Het kabinet wil daarom op korte termijn aanvullende maatregelen nemen om te garanderen dat ook de gasopslagen die niet onder de bestaande afspraken van de overheid vallen (Norg Akkoord) op 1 oktober voldoende gevuld zijn. Hiervoor worden de komende weken verschillende opties uitgewerkt zoals het ingrijpen via marktprikkels door het afdekken van prijsrisico’s, vulverplichtingen voor de gasopslagen en het vullen van de gasopslagen door een door de overheid aangewezen partij. Naast snelle inzetbaarheid staat het beperken van financiële en marktverstorende risico’s hierbij centraal.
LNG
Daarnaast neemt het kabinet maatregelen om op korte termijn de importcapaciteit van vloeibaar gas (LNG) in Nederland te vergroten. Hierdoor wordt het mogelijk om meer gas uit andere landen te importeren. Dit kan door de capaciteit van de bestaande LNG terminal in Rotterdam waar LNG wordt omgevormd naar gasvormig aardgas uit te breiden, waardoor er zo’n 5 tot 8 miljard m3 gas per jaar extra geïmporteerd kan worden. Een andere mogelijkheid is de inzet van een drijvende LNG faciliteit in de Eemshaven waarmee zo’n 4 miljard m3 gas extra geïmporteerd kan worden. Netwerkbedrijf Gasunie en het ministerie van EZK werken beide opties uit en nemen zo snel mogelijk een beslissing.
Sneller verduurzamen
Energie besparen en sneller overgaan op duurzame energie maakt Nederland en Europa minder afhankelijk van fossiele brandstoffen en draagt bovendien bij aan de klimaatdoelen. Het kabinet wil maatregelen nemen om het energieverbruik van bedrijven, de overheid en huishoudens sneller terug te dringen en de uitbreiding van duurzame energieproductie op te schalen. Bijvoorbeeld door de energiebesparingsplicht voor bedrijven aan te scherpen, de productie van groen gas op te schalen en de installatie van zonne-energie en windmolens op zee te versnellen.
Crisisplannen
Het kabinet stuurde ook het geactualiseerde Nationale Crisisplan Elektriciteit en het Nationale Crisisplan Gas aan de Tweede Kamer. De Nationale Crisisplannen zijn onderdeel van een langlopend traject en zijn opgesteld voorafgaand aan de Russische invasie in Oekraïne. De plannen beschrijven wat de overheid en betrokken crisisorganisaties doen om de maatschappelijke impact bij een ernstige verstoring in de Nederlandse elektriciteit- of gasvoorziening zoveel mogelijk te beperken. Het Nationaal Crisisplan Gas is een aanvulling op het eerder gepubliceerde Bescherm- en Herstelplan Gas (BHG). Het BHG beschrijft de maatregelen die de overheid kan nemen om de effecten van een gascrisis op het gassysteem zoveel mogelijk te beperken en beschermde afnemers zo lang mogelijk van gas te blijven voorzien.
Gasunie wil haar investeringsprogramma voor de jaren tot en met 2030 uitbreiden. Voor 2022 staat al een groot aantal investeringen in duurzame energie-infrastructuur gepland. De Russische inval in Oekraïne is echter aanleiding om in 2022 ook extra aandacht te besteden aan de leveringszekerheid voor Nederland, Duitsland en Europa. Gasunie onderzoekt daarom de mogelijkheden om nog dit jaar de importcapaciteit voor LNG in Nederland verder te vergroten.
Gasunie zette volgens CFO Janneke Hermes grote stappen in het realiseren van de investeringsagenda tot en met 2030 van zeven miljard euro. In 2022 gaat de schop in de grond voor de eerste projecten. WarmtelinQ en Gasunie neemt dit jaar een beslissing over Porthos. Bovendien vroeg de Nederlandse regering de TSO te starten met de aanleg van de nationale waterstofinfrastructuur. De eerste investering daarvoor is in Rotterdam met het project HyTransport. Daarbij investeert Gasunie in een terminal voor LNG en waterstof in Brunsbüttel en hoopt het transportbedrijf snel nieuwe opties te presenteren om de importcapaciteit voor LNG in Nederland te vergroten.
Gasunie transporteerde in 2021 in Nederland 79,3 miljard kuub aardgas (+0,7 procent). In Duitsland vervoerde de TSO 27,3 miljard kuub (+6,6 procent). Het bedrijf is bovendien begonnen met het verlagen van de calorische waarde van H-gas via stikstofbijmenging. In het afgelopen gasjaar, dat loopt van oktober 2020 tot oktober 2021, vermeed men hiermee de productie van 39,3 miljard kuub Groningengas. Ook is in 2021 met man en macht gewerkt aan de bouw van de nieuwe stikstoffabriek in Zuidbroek. Die is mede vanwege de coronacrisis nog niet opgeleverd.
Resultaten in 2021
Het bedrijfsresultaat van Gasunie is 444 miljoen euro lager dan vorig jaar. Dit is vooral het gevolg van een terugname van een in het verleden verantwoorde bijzondere waardevermindering van 300 miljoen euro in 2020. Gecorrigeerd voor dit effect is het bedrijfsresultaat 144 miljoen euro lager dan in 2020. De terugname is ook grotendeels de oorzaak van de gestegen afschrijvingskosten met 21 miljoen euro ten opzichte van 2020.
De energiekosten voor gastransport zijn 110 miljoen euro hoger dan vorig jaar. Dit wordt voor ongeveer tachtig procent veroorzaakt door hogere energietarieven in met name de tweede helft van 2021. Daarnaast is het energieverbruik van de installaties toegenomen als gevolg van een hogere inzet. De hogere energiekosten in 2021 worden door de toezichthouder voor het merendeel nagecalculeerd, waardoor deze hogere kosten in de komende jaren terugvloeien naar Gasunie als hogere omzet.
De operationele kosten zijn vijftien miljoen euro hoger dan vorig jaar. Dit is vooral het gevolg van het verder opschalen van de energietransitie-activiteiten. Hierdoor is het aantal medewerkers in dienst en het aantal medewerkers dat Gasunie inhuurt aanzienlijk gestegen. In 2021 heeft Gasunie ruim 260.000 mensuren besteed aan de energietransitie. Omgerekend in mensjaren gaat het om meer dan 150 FTE.
Het resultaat na belastingen is 289 miljoen euro lager dan in 2020. Gecorrigeerd voor het effect van de terugname van de in het verleden verantwoorde bijzondere waardevermindering is het resultaat na belasting 64 miljoen euro lager.
De 31 lidstaten van de Raad van Bestuur van het Internationaal Energieagentschap zijn overeengekomen zestig miljoen vaten olie uit hun noodreserves vrij te geven. Daarmee geven ze een krachtig signaal aan de mondiale oliemarkten dat er geen tekort aan voorraden zal zijn als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne.
De ministers merkten op dat de inval van Rusland zich afspeelt tegen een achtergrond van reeds krappe mondiale oliemarkten. Maar ook verhoogde prijsvolatiliteit en commerciële voorraden die zich op het laagste niveau sinds 2014 bevinden. Bovendien kunnen producenten niet op korte termijn voor extra aanbod zorgen.
De leden van het IEA hebben noodvoorraden van 1,5 miljard vaten. De aankondiging van een eerste vrijgave van zestig miljoen vaten, of vier procent van die voorraden, komt overeen met twee miljoen vaten per dag gedurende dertig dagen. De gecoördineerde onttrekking is de vierde in de geschiedenis van het IEA, dat in 1974 werd opgericht. Eerdere collectieve acties werden ondernomen in 2011, 2005 en 1991.
Grote speler
Rusland speelt een buitenproportionele rol op de mondiale energiemarkten. Het is ’s werelds op twee na grootste olieproducent en de grootste exporteur. Zijn uitvoer van ongeveer vijf miljoen vaten ruwe olie per dag vertegenwoordigt ongeveer twaalf procent van de wereldhandel. En zijn ongeveer 2,85 miljoen vaten aardolieproducten per dag vertegenwoordigen ongeveer vijftien procent van de wereldhandel in geraffineerde producten. Ongeveer zestig procent van de Russische olie-export gaat naar Europa en nog eens twintig procent naar China.
Steun Oekraïne
De ministers hebben vandaag besloten dat de energievoorziening niet mag worden gebruikt als politiek dwangmiddel, noch als bedreiging voor de nationale en internationale veiligheid. Het secretariaat van het IEA zal de mondiale olie- en gasmarkten nauwlettend blijven volgen en aanbevelingen blijven doen aan de Raad van Bestuur, onder meer over eventuele extra noodvoorraden olie, indien nodig.
De Raad van Bestuur moedigde tevens alle lidstaten aan alles in het werk te stellen om Oekraïne te steunen bij de levering van olieproducten, en beval regeringen en consumenten aan hun conserveringsinspanningen te handhaven en op te voeren.
Andere leveranciers
De ministers bespraken ook de aanzienlijke afhankelijkheid van Europa van Russisch aardgas en de noodzaak om die afhankelijkheid te verminderen door uit te kijken naar andere leveranciers, onder meer via LNG. En om te blijven streven naar een goed beheerde versnelling van de overgang naar schone energie. Donderdag zal het secretariaat van het IEA een 10-puntenplan bekendmaken voor de wijze waarop de Europese landen hun afhankelijkheid van Russische gasleveranties tegen volgende winter kunnen verminderen.
Eind februari begint Gasunie met de aanleg van een nieuwe aardgasleiding. Tegelijkertijd legt het bedrijf een tweede leiding aan die in de toekomst kan worden gebruikt voor het transport van waterstof. De leidingen worden gelegd tussen het GETEC Park.Emmen en het GZI Next terrein in Emmen.
Een aantal industriële bedrijven dat nu nog grote hoeveelheden aardgas als grondstof of brandstof gebruikt uit het Groningenveld, moet van de overheid vóór 1 december 2022 zijn overgestapt op een andere energievorm. Veel bedrijven, zo ook GETEC Park.Emmen, kiezen als alternatief voor hoogcalorisch aardgas. Aangezien dit aardgas in samenstelling verschilt van het Groningengas, kan dit niet via de bestaande aansluitingen naar de bedrijven worden getransporteerd. Daarom legt Gasunie een nieuwe hoogcalorisch aardgasleiding aan naar GETEC Park.Emmen. Om klaar te zijn voor de toekomst legt Gasunie naast deze nieuwe aardgasleiding ook een waterstofleiding aan.
GZI Next
In Emmen wordt volop gewerkt aan verduurzaming. Groene waterstof speelt hierin een belangrijke rol. Het is een van de bouwstenen van groene-energiehub GZI Next. Bedrijven als Gasunie, NAM, Shell en Engie werken hier samen met provincie Drenthe, gemeente Emmen en onderwijsinstellingen aan een groene waterstofketen.
NAM voert in september groot onderhoud uit aan een deel van het offshore aardgasleidingnetwerk op de locatie Den Helder.
Om veilig te kunnen werken, maakt NAM de leidingen vooraf aardgasvrij. Het aardgas dat nog in de leidingen aanwezig is, fakkelt ze af. Tijdens het affakkelen is een grote vlam zichtbaar vanaf de locatie. De werkzaamheden op de NAM-locatie in Den Helder starten 1 september en duren tot ongeveer 21 september.