Volgens minister Micky Adriaansens van EZK heeft Sabic nog geen definitief besluit genomen over sluiting van een van zijn naftakrakers op het Chemelot-terrein. VVD-kamerleden Silvio Erkens en Pim van Strien stelden kamervragen aan haar en Rob Jetten (Klimaat en Energie) na een bericht van De Limburger waarin Sabic zegt te overwegen een van de twee naftakrakers in 2024 te sluiten.

In een reactie op de vragen zegt minister Adriaansens op de hoogte te zijn van de berichtgeving: ‘Sabic heeft haar medewerkers medegedeeld dat het bezig is met een strategische heroriëntatie waarbij het sluiten van een kraker een eventuele optie is. In dit proces is – voor zover mij bekend – echter nog geen besluit genomen.’

Op de vraag wat een eventuele sluiting voor de verduurzamingsplannen voor Chemelot betekent, antwoordt Adriaansens: ‘Zoals aangegeven heeft Sabic niet gesproken over sluiting van het gehele complex en zijn de verduurzamingsplannen nog steeds relevant. Juist voor de verduurzaming van het complex is infrastructuur noodzakelijk. Mochten de verduurzamingsplannen wijzigen dan zullen de eventuele effecten een plaats krijgen in de Cluster-energie strategie van Chemelot. Van daaruit zal dan worden gekeken naar de effecten op de planning van betrokken projecten in het Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (MIEK). Er zijn geen aanwijzingen dat de verduurzamingsplannen wijzigen.’

> Lees het interview met Mark Gerards, plantmanager van Olefins-3 van Sabic.

Sabic en Plastic Energy hebben het EPCM-contract voor de bouw van hun plastic-recyclingfabriek in Geleen toegekend aan Worley. De twee partijen bouwen de fabriek binnen een 50/50 joint venture: Sabic Plastic Energy Advanced Recycling (Spear).

Plastic Energy heeft een thermochemische omzettingstechnologie ontwikkeld om moeilijk recyclebare kunststoffen om te zetten in synthetische oliën. De vuile en gemengde plastics worden anders verbrand of gestort. De oliën – het bedrijf noemt het Tacoil – gaan als grondstof naar de installaties van Sabic op Chemelot. Die maakt er opnieuw polymeren van.

Sabic en Plastic Energy werken al sinds 2019 samen om de pyrolysetechnologie tot wasdom te brengen en een markt voor de circulaire polymeren op te bouwen. De nieuwe fabriek op Chemelot is de eerste installatie op commerciële schaal. Deze zal de productie van circulaire polymeren bij Sabic flink opschroeven. Deze zijn overigens qua eigenschappen identiek aan bestaande polymeren.

Worley ontstond in 2019 door een combinatie van WorleyParsons en de divisie Energy, Chemicals and Resources van Jacobs. Kantoren in Engeland en Nederland gaan aan de slag met het EPCM-contract, dat een duur heeft van twee jaar. Volgens planning moet de nieuwe fabriek in de tweede helft van 2022 in productie gaan.

Sabic en Plastic Energy starten met de bouw van hun plasticrecyclingfabriek in Geleen. Door middel van chemische recycling wordt een nieuwe grondstof geproduceerd die kan dienen als voeding voor de krakers van Sabic.

Plastic Energy ontwikkelde de pyrolysetechniek om laagwaardige, gemengde en gebruikte plastics, die anders bestemd zijn voor verbranding of storting, om te zetten in een nieuwe grondstof, Tacoil genaamd. Sabic gaat Tacoil gebruiken in haar productieproces als alternatief voor traditionele fossiele materialen. Zo kan ze nieuwe circulaire polymeren produceren die qua eigenschappen identiek zijn aan de bestaande polymeren.

De fabriek bestaat uit een unit, waarvoor momenteel de engineering en constructiefase bezig zijn. Naar verwachting wordt deze unit in de tweede helft van 2022 in bedrijf genomen.

Een challenge van Sabic in Bergen op Zoom om restwaterstof duurzaam te benutten, leverde allerlei goede ideeën op. Twee ervan gaat het bedrijf verder onderzoeken. Als er een goede businesscase is, produceert Sabic in de toekomst wellicht ook ammonia of methanol op de site.

Sabic produceert in de chloorfabriek in Bergen op Zoom naast chloor ook waterstof. Deze waterstof gaat nu grotendeels als brandstof naar andere fabrieken op de site, maar kan eigenlijk beter een grondstof zijn voor chemicaliën.

Proton Ventures stelt daarom voor met waterstof ammonia te gaan maken. Nu wordt ammonia vooral geproduceerd uit aardgas. Daarbij komt echter ook veel CO2 vrij. Door dat op basis van waterstof te doen, voorkom je deze CO2-uitstoot. Ammonia is een prima energiedrager of brandstof voor de scheepvaart. Voordeel daarbij is dat ammonia makkelijker transporteert dan waterstof, omdat het een vloeistof is.

Meer direct op de site zelf gericht is het voorstel van BSE Methanol. Dit bedrijf kan op kleine schaal methanol produceren uit waterstof. Methanol is een van de belangrijkste grondstoffen voor PPE. Sabic werkt momenteel hard aan het opnieuw opstarten van de PPE-fabriek in Bergen op Zoom. Als de fabriek straks weer draait, komt de methanol met vrachtwagens naar de site. Lokale productie van methanol uit waterstof kan een deel van dit transport voorkomen.

Lees ook het artikel uit Petrochem 2, 2019 over de herstart van de PPE-fabriek die eerder in 2014 werd gesloten.

De polycarbonaatfabriek van Sabic in Cartagena, Zuid-Spanje, draait in 2025 volledig op hernieuwbare energie. Als eerste grootschalige chemische productiesite ter wereld. Daartoe tekende het Saoedische chemiebedrijf een belangrijke overeenkomst met Iberdrola, een wereldwijd opererend elektriciteitsbedrijf.

Zonne-energie speelt een prominente rol spelen bij deze ambitie. Voor 70 miljoen euro bouwt Iberdrola de komende jaren een fotovoltaïsche (PV) installatie met een capaciteit van 100 MW. Maar liefst 263.000 panelen worden op grond geplaatst. De zonnecentrale wordt eigendom van Sabic en wordt het de grootste industriële duurzame elektriciteitscentrale van Europa.

2025

De centrale zal naar verwachting in 2024 volledig operationeel zijn. In 2025 moet de chemielocatie in Cartagena vervolgens volledig op duurzame energie draaien. Cartagena lijkt met haar geografische ligging een belangrijk voordeel te hebben. Zuid-Spanje heeft jaarlijks veel zonne-uren, waardoor de elektriciteitsprijs per kilowattuur laag komt te liggen.

Ondanks dat Sabic kon aantonen dat het veilig kon blijven produceren, dwingt de toezichthouder het bedrijf toch zijn verplichte keuringen uit te voeren. Hoewel termijnflexibilisering wel degelijk mogelijk is, kunnen condition based maintenance en risk based inspections helaas nog geen verlichting bieden op de korte termijn. De shutdown van Sabic gaat dan ook alsnog noodgedwongen door. Al zal hij door de extra veiligheidsmaatregelen wel iets langer duren.

Site director van Sabic John Bruijnooge had het graag anders gezien. Sabic had juist in condition based maintenance en risk based inspection geïnvesteerd om de integriteit van zijn assets te borgen. Sabic’s eigen Inspectiedienst van Gebruiker (IVG)  analyseerde samen met de conformiteitsbeoordelingsinstantie (NL-CBI) dat een paar maanden langer door draaien geen additionele en significante veiligheidsrisico’s zou opleveren. Het Saudische chemiebedrijf zou dan ook zeker veilig door kunnen werken om de site alsnog uit bedrijf te nemen als dit veilig en verantwoord was. Zo’n drie maanden na de officiële uiterste keuringsdatum.

Helaas bleef SZW vasthouden aan de keuringstermijn en dreigde met stilstand van fabrieken als ze niet op tijd worden gekeurd. Bruijnooge: Bij de aanvraag om de keuringsdatum te overschrijden hadden we uitgebreid overlegd met instanties zoals de provincie, veiligheidsregio en provinciale handhaver. Installaties die in 2019 moesten zijn gekeurd, hebben volgens de normale wetgeving  een uitstelmogelijkheid van zes maanden. Dat loopt dus af op 30 juni.

Shutdown

Het lijkt erop dat SABIC in de perfect storm terecht is gekomen die corona heet. Bruijnooge: ‘We hebben uiteindelijk toch besloten de fabriek uit bedrijf te nemen vóór 30 juni en de keuringen uit te voeren. Dit gaat lukken dankzij de enorme inspanning van onze medewerkers, de medewerking van contractors en investeringen in uitgebreide faciliteiten en coronacoaches om de anderhalf meter-regel te kunnen handhaven. Met zomerse temperaturen en alle aanvullende maatregelen gaat de stop zeker langer duren. Maar zoals men gewend is van de chemische industrie stellen we veiligheid boven economie.’

DSM, Sabic en UPM Biofuels (producent van duurzame grondstoffen) gaan samenwerken om de duurzaamheidsafdruk van het product Dyneema te verbeteren. Dyneema is een supersterke kunststofvezel op basis van polyetheen. Door deze samenwerking wordt voor de productie van de vezel overgestapt op een biobased grondstof. Hierbij maken de bedrijven gebruik van Sabics TruCircle-oplossing voor gecertificeerde hernieuwbare producten.

UPM Biofuels produceert uit het residu van het pulpproces de biogebaseerde grondstof BioVerno. Sabic verwerkt dit vervolgens om hernieuwbaar ethyleen te maken onder hun TruCircle-oplossing. Dat bevat gecertificeerde hernieuwbare producten, met name harsen en chemicaliën uit biogebaseerde grondstoffen die niet concurreren met de voedselketen en helpen de CO2-uitstoot te verminderen.

Duurzaamheidsdoelstelling

In december 2019 kondigde DSM ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen aan voor de high performance vezels. Deze nieuwe samenwerking betekent een belangrijke stap in het realiseren van het doel om tegen 2030 ten minste zestig procent van de grondstof uit biobased grondstof te halen. De biobased Dyneema-vezel is vanaf april verkrijgbaar.

Een Limburger op een belangrijke internationale functie binnen het Saoedische Sabic. En als je Frank Kuijpers spreekt, internationaal verantwoordelijk voor duurzaamheid, hoor je soms de echo van het DSM-verleden van een deel van het bedrijf. Wellicht dat dat verleden zelfs enigszins door gaat klinken bij het grootste bedrijf ter wereld, Saudi Aramco, dat een meerderheidsaandeel in Sabic heeft genomen. Kuijpers: ‘Duurzaamheid zal steeds meer het bestaansrecht van bedrijven gaan bepalen.’

Alle grote producenten van kunststoffen hebben inmiddels plannen voor de chemische recycling van moeilijk te verwerken plastics. Het is echter het van origine Saoedische chemiebedrijf Sabic dat ruim een jaar geleden als eerste de bouw van een fabriek voor de verwerking van gemengd plastic-afval tot pyrolyse-olie aankondigde. Op Chemelot in Limburg, dat wel. In 2021 moet de installatie op commerciële schaal het afvalplastic verwerken tot grondstof voor de bestaande krakers.

Uitgerekend dus een Saoedisch bedrijf, waar voor de buitenwacht al gauw de zware geur van olie omheen hangt. Maar hoe bijzonder is dat nu echt en welke rol speelt het DSM-dna daarbij nog? Immers bijna twee decennia terug was een belangrijk deel van Sabic DSM. Volgens Frank Kuijpers, general manager voor duurzaam ondernemen binnen Sabic wereldwijd, speelt dat laatste indirect wel mee.

Toch moet het Westen volgens hem de huidige innovatieve kracht van bedrijven uit het Midden- en Verre Oosten niet onderschatten. ‘Bedrijven als het Chinese Sinopec, Saudi Aramco en Sabic zijn met een enorme inhaalslag bezig als het gaat om innovatie. Ik denk zelfs dat ze de posities aan de kop al aan het overnemen zijn. Zij gaan door waar verschillende westerse bedrijven stil lijken te vallen. In Saoedi-Arabië wordt bijvoorbeeld continu gewerkt aan verbetering van de energie-efficiëntie van installaties. Alleen al omdat energiebesparing enorme kostenvoordelen oplevert en omdat er dan bovendien meer olie en gas overblijft om te exporteren.’

Jubail

Er zijn meer interessante innovatieve ontwikkelingen gaande op het Arabische schiereiland. Zonne-energie gaat er mogelijk heel belangrijk worden. Maar ook op andere vlakken pakken Arabische bedrijven kopposities. Zo staat de grootste fabriek die CO2 omzet in chemische bouwstenen toch echt in Saoedi-Arabië. Op het grote petrochemische complex van Sabic in Jubail heeft Sabic samen met het Duitse Linde een paar jaar geleden ’s werelds grootste installatie gebouwd dat kooldioxide als grondstof gebruikt. De fabriek comprimeert en zuivert ongeveer 1.500 ton ruwe CO2 per dag afkomstig van twee nabijgelegen ethyleenglycolfabrieken. Het gezuiverde gasvormige CO2 wordt geleverd aan drie fabrieken voor productie van methanol en ureum. Daarmee wordt elk jaar naar schatting 500.000 ton CO2-uitstoot bespaard. Vanuit zijn wereldwijde verantwoordelijkheid voor verduurzaming is Kuijpers ook nauw bij dit project betrokken.

Buiten de lijntjes

En vergeet niet: Sabic onderschrijft gewoon Scope 3, benadrukt Kuijpers. Binnen het internationale Greenhouse Gas Protocol is Scope 3 de meest omvattende verantwoordelijkheid die een bedrijf kan nemen voor zijn CO2-footprint. Daarbij wordt de CO2-uitstoot van een bedrijf breder getrokken dan het gevolg van eigen activiteiten (Scope 1). En dan gaat het niet alleen om de indirecte uitstoot als gevolg van elders opgewekte elektriciteit of warmte (Scope 2). In Scope 3 wordt alle indirecte uitstoot van CO2 in de keten meegenomen. Bijvoorbeeld de uitstoot bij de productie of winning van ingekochte grondstoffen of materialen en uitbestede werkzaamheden zoals goederenvervoer.

tekst gaat verder onder de afbeelding

Toch is het ook weer logisch dat de pyrolyse-olie verwerkende fabriek voor chemische recycling niet in het Midden-Oosten maar in Nederland wordt gebouwd. Op het gebied van recycling lopen ze daar nog wel een paar stapjes achter, geeft Kuijpers toe. In Europa staat recycling toch hoger op de politieke agenda. Bovendien gebeurt in Saoedi-Arabië alles stapje voor stapje, terwijl je in dit geval misschien wat meer moet versnellen. Kuijpers: ‘Ook hier is Saoedi-Arabië met een inhaalslag bezig.’

Volgens hem zit daar nog wel een belangrijk cultuurverschil. Zelf is hij weleens geneigd om, net als veel Nederlanders, buiten de lijntjes te kleuren. ‘Vooropgesteld dat ik bij alles wat ik doe het belang van Sabic voor ogen heb. Maar als ergens nog geen regels voor zijn, laat ik me niet gauw weerhouden om aan de slag te gaan. Een Arabier is dan geneigd om er eerst een nieuwe procedure voor te schrijven.’ Toch doet hij iets goeds in de ogen van de Arabieren. ‘Ik zit er nog steeds’, glimlacht hij. En ook nog eens op een belangrijke internationale positie.

Twintig kiloton

Hij weet overigens wel de nuance te zoeken wanneer dat nodig is. Ja, hij heeft een groot vertrouwen in de mogelijkheden van chemische recycling, maar er is echt nog een lange weg te gaan. ‘Vergeet niet dat pyrolyse nog in de kinderschoenen staat. Het is weliswaar een oude technologie, maar nu pas gaan we die breed inzetten. Je kunt zeggen dat we nog steeds met de eerste generatie bezig zijn.’

Om bij te mengen in de bestaande krakers zijn zuivere chemische bouwstenen nodig. ‘We moeten nog behoorlijke stappen zetten in het zuiveren van de gemengde plasticstromen. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om hydrogenering om de pyrolyse-olie geschikt te maken voor de kraker. We zitten nu op een capaciteit van enkele honderden tonnen. Laatst hadden wij een grote speler uit de Duitse verpakkingsindustrie op bezoek. Die praat al over de afname van vijftig tot tweehonderd kiloton per jaar. Dergelijke verwachtingen moeten we meteen temperen. We hopen in 2021 naar twintig kiloton te gaan. Mogelijk kunnen we pas tegen 2025 voldoen aan de wensen van die ene potentiële klant. Jaarlijks wordt wereldwijd meer dan driehonderd miljoen ton aan petrochemische producten geproduceerd.’

En dan loopt Sabic echt voorop, benadrukt Kuijpers. ‘Sabic is momenteel de enige die al een product in de markt heeft, gebaseerd op gemengd afvalplastic. Een van de partijen die begin 2019 in Davos samen met ons de market foundation hebben aangekondigd is op onderzoek uitgegaan in de afgelopen periode. Maar ze zijn toch bij ons gebleven, omdat er verder nog geen partij al iets heeft.’ Natuurlijk blijft dit een kwestie van tijd.

Kunststoflagen

Chemische recycling is gelukkig niet de enige oplossing, stelt Kuijpers. Een groot deel van het kunststofafval kan na scheiding ook gewoon mechanisch worden gerecycled. Dat gebeurt al op relatief grote schaal. Kuijpers vindt ook dat er wat bedachtzamer naar de inzet van kunststoffen moet worden gekeken. ‘Soms zie je driedubbele verpakkingen. Zo zijn sommige snoepjes apart verpakt, zitten ze vervolgens in een zakje waarvan er dan ook nog verschillende in een grote verpakking zitten. Alleen daar kan al veel efficiënter mee worden omgegaan.’

Het is niet altijd zo dat puzzels eenvoudig anders zijn te leggen. ‘Design for recyclability vraagt vaak ook om afwegingen’, stelt Kuijpers. Zo worden verpakkingen met meer lagen volgens hem te snel als een probleem gezien. ‘Multi-layers brengen ook veel performance. Ik weet niet of we zitten te wachten op plastic flessen die een centimeter dik zijn. Dat kost juist weer veel meer materiaal.’ Juist voor verpakkingen met de juiste keuze van meer kunststoflagen kan chemische recycling in de toekomst een oplossing bieden.

Zware subsidies

Om met mechanische en chemische recycling een oplossing te bieden voor het grote probleem van plastic afval, zal ook de waardeketen moeten transformeren. Het afval moet wel worden verzameld en bij de recyclingbedrijven terecht komen. Dat begint bijvoorbeeld bij de supermarkten. Ook een kwestie van gedragsverandering. ‘We zijn nu toch ook gewend dat we batterijen inzamelen, waarom dan ook niet shampooflesjes terugbrengen naar de Albert Heijn?’

tekst gaat verder onder de afbeelding

Naast recycling en efficiënter gebruik van kunststoffen ziet Kuijpers ook veel in biomassa als grondstof voor materialen. Ter vervanging van fossiele grondstoffen. Wat dat betreft gaat volgens hem momenteel te veel biomassa richting brandstoffen. ‘Er gaat nu heel veel subsidiegeld in de productie van bioethanol en biomethanol als vervanging voor benzine en diesel. Ik zou zeggen: “stop die zware subsidies”. Het werkt alleen maar averechts. De biomassa wordt daarom schaars en te duur voor de chemie als grondstof.’

Zuiver

In materialen blijft de koolstof gemiddeld veel langer opgeslagen dan in brandstoffen en helemaal als die gerecycled worden. Wat dat betreft is het perspectief van Sabic in Limburg veel ‘Duitser’ dan bijvoorbeeld bedrijven, met name uit de olie- en energiesector in Rotterdam. Duitse chemiebedrijven als Covestro en BASF hameren voortdurend op het effectievere gebruik van koolstof met termen als carbon productivity en carbon management. Het gaat er niet om dat we van koolstof af moeten, maar dat we er slimmer mee omgaan. Te beginnen door processen te ontwikkelen die minder CO2-uitstoten. Dus veel minder direct verbranden.

Dat komt ook doordat Duitse bedrijven, maar ook bedrijven op Chemelot niet de mogelijkheid hebben om CO2 af te vangen en ondergronds op te slaan. Met lege gasvelden in de Noordzee heeft Rotterdam die mogelijkheid wel. Kuijpers erkent dat de mindset in Geleen lijkt op die van de Duitse chemiebedrijven. ‘Persoonlijk zie ook helemaal niets in CCS.’ Met circulaire processen is juist heel veel CO2-uitstoot te voorkomen. En van koolwaterstoffen verbranden voor energie moeten we uiteindelijk ook af. Hoewel Sabic op haar terrein in Saoedi-Arabië de grootste installatie ter wereld heeft staan waar CO2 als grondstof wordt ingezet, tempert hij op dit gebied ook de verwachtingen. Het kan volgens hem alleen waar CO2 heel zuiver wordt gewonnen en waar voldoende groene of restenergie beschikbaar is. Want er is enorm veel energie nodig om van CO2 weer waardevolle producten te maken.

Gezonde nieuwsgierigheid

Uitdrukkelijk stelt Kuijpers dat dit zijn persoonlijke visie is. Om er open over te kunnen spreken. Hij weet bovendien dat Sabic binnenkort grotendeels onderdeel wordt van het grote Saudi Aramco, het grootste oliebedrijf ter wereld. ‘Dat bedrijf injecteert CO2 in velden om er meer olie uit te produceren. Natuurlijk kun je er ook weer een hele discussie over opzetten of dat opslag of hergebruik van CO2 is’, glimlacht hij.

Overigens ziet hij de overname door Aramco met een gezonde nieuwgierigheid tegemoet. Net als indertijd bij de overname van de petrochemische activiteiten van Sabic door DSM, ziet hij veel mogelijkheden om elkaar sterker te maken. ‘Duurzaamheid zal steeds meer het bestaansrecht van bedrijven gaan bepalen. Dat weten ze bij Saudi Aramco. Wellicht kunnen we op dat vlak straks ook iets toevoegen.’